Zapomniany trumwir...

... Czyli jak skończył Marek Lepidus.

Wielu z Was zapewne pamięta z lekcji historii pojecie triumwiratów - dwukrotnie występujących w historii republiki rzymskiej przymierzy trzech wpływowych person w Rzymie, które w praktyce podzieliły władzę w pańśtwie, przede wsystkim dla uniknięcia wzajemnych konfliktów (co zresztą się nie udało). W pierwszym triumwiracie wzięli udział Juliusz Cezar, Gnejusz Pompejusz i Marek Krassus, natomiast w drugim - Oktawian August, Marek Antoniusz i Marek Lepidus. O ile na pewno znacie postaci Cezara, Oktawiana Augusta, Marka Antoniusza, Pompejusza, a nawet Krassusa, który zginął w bitwie pod Carrhae. Niewiele mówi się natomiast o Marku Lepidusie, uczestniku drugiego triumwiratu.

Trzech triumwirów - Oktawian, Marek Antoniusz i Marek Lepidus.

Zacznijmy od początku. Lepidus urodził się prawdopodobnie około 88-89 r p.n.e. jako syn Marka Emiliusza Lepidusa, który był przywódcą odrodzonego stronnictwa popularów, tj. ugrupowaniu działającemu w interesie plebsu. Swoją karierę młody Lepidus rozpoczął od stanowiska triumvir montealis, tj. urzędnika odpowiedzialnego za bicie monety rzymskiej. wkrótce stał się żarliwym zwolennikiem Cezara, który nagrodził go za to stanowiskiem pretora - Lepidus zarządzał stolicą imperium w czasie, gdy Cezar rozbijał armię Pompejusza (podczas wojny domowej - temat na inny artykuł) w Grecji. Kolejnym etapem na szczeblu kariery stał się tytuł prokonsula prowincji Hispania Citerior.

Prowincja Hispania Citerior zaznaczona na pomarańczowo.

Po morderstwie Cezara, dokonanym przez spiskowców podczas id marcowych, Lepidus postanowił działać jak najszybciej, ukarać winnych i jednocześnie utrzymać porządek w stolicy, dlatego skierował swoje oddziały na Pola Marsowe. Jego propozycja wymierzenia kary spiskowcom napotkała opór Marka Antoniusza i Aulusa Hircjusza (notabene pogromcy Antoniusza z bitwy pod Mutiną - kolejny temat na artykuł). Ostatecznie zawarty został kompromis - co prawda ogłoszono amnestię dla zabójców, ale Lepidus, Antoniusz i inni zwolennicy Cezara zachowali swoje stanowiska, utrzymano też w mocy testament dyktatora. Lepidus otrzymał stanowisko Pontifexa Maximusa - kapłana, który przewodził najwyższemu kolegium kapłańskiemu.

Mniej więcej w tym samym czasie, jedyny żyjący syn Gnejusza Pompejusza (uczestnika pierwszego triumwiratu, wojny z Cezarem, który został zamordowany przez Egipcjan), Sextus*, próbował z podległymi mu siłami zagrozić Hiszpanii. Lepidusowi udało się wynegocjować pokój, za co Senat powierzył mu administrację Hiszpanii i Galii Narbońskiej.

Po kilku miesiącach dalszego zamieszania nastąpił moment, który interesuje nas najbardziej - w 44 r. p.n.e., prawdopodobnie w okolicach Mutiny** albo Bolonii,Antoniusz, Lepidus i Oktawian spotkali się aby zawrzeć sojusz, triumwirat, który miał podzielić władzę między triumwirów. W przeciwieństwie do sojuszu Cezara, Pompejusza i Krassusa, drugi triumwirat został zalegalizowany 27 listopada 44 r. p.n.e. na mocy ustawy trybuńskiej lex Titia. Lepidus otrzymał Hiszpanię i Galię Narbońską. 

Należy zaznaczyć, że w rękach triumwirów znajdowały się  tylko zachodnie prowincje Rzymu - wschód imperium kontrolowali Brutus i Gajusz Kasjusz (szwagier Brutusa). Terytorium Lepidusa miało stanowić zaplecze frontu i pozycje, na które triumwirowie mieli się wycofać w razie klęski. Ta, jak powszechnie wiadomo, nie nastąpiła - 23 października 42 p.n.e. w bitwie pod Filippi wojska Republikanów skapitulowały, a Brutus i Kasjusz zginęli. Po pacyfikacji wschodu Antoniusz i Oktawian odebrali większość ziem Lepidusowi, pozostawiając mu do zarządu prowincje w Afryce i Numidii.

Dalsze niepokoje w Rzymie (m.in. wojna peruzyńska) raczej omijały Lepidusa, albo jego udział w nich miał marginalne znaczenie. Gdy jednak w 36 r p.n.e. wybuchło powstanie na Sycylii, dowodzone przez Sextusa Pompejusza, a skierowane przeciwko porządkowi ustalonemu przez triumwirat, Lepidus zebrał armię liczącą 14 legionów, która miała pomóc w zdławieniu oporu na wyspie. Oktawianowi, który zapewne chciał pozbyć się konkurencji w zachodniej części imperium, udało się obrócić ten gest na niekorzyść swojego sojusznika. Po pokonaniu Sextusa, Lepidus nadal stacjonował ze swoimi legionami na Sycylii i zaczęto wątpić kto faktycznie sprawuje władzę nad Sycylią - Oktawian (zgodnie z triumwiratem) czy właśnie Lepidus - w końcu to on jako pierwszy wylądował ze swoimi oddziałami na Sycylii i zajął kilka głównych miast na wyspie. 

Marek Lepidus w serialu "Rzym", grany przez Ronana Viberta.

Rozpoczęły się negocjacje. Początkowo Lepidus proponował, aby Sycylia znalazła się w jego strefie wpływów, później jednak zaproponował odstąpienie wyspy Oktawianowi w zamian za przywrócenie stanu posiadania z momentu zawarcia triumwiratu tj. przekazania Lepidusowi z powrotem do zarządu Galii Narbońskiej i Hiszpanię. Cóż, negocjacje zdecydowanie nie potoczyły się po myśli pechowego triumwira - Oktawian oskarżył go o organizowanie rebelii i uzurpowanie sobie nieprzynależnych praw. Co gorsza, legiony Lepidusa przeszły na stronę Oktawiana... Ostateczne 22 września 36 r. p.n.e. został pozbawiony wszystkich tytułów oprócz tytułu Pontifex Maximus. Ponadto Lepidus został zesłany na wygnanie w Circeii (obecnie San Felice Circeo we Włoszech). Na tym nie skończyły się jednak jego tragedie - 6 lat później jego syn, Lepidus Młodszy wziął udział w spisku przeciwko Oktawianowi, za co został stracony.

Marek Emiliusz Lepidus spędził resztę życia w nędzy i zmarł około 13-12 r p.n.e.

*w 36 p.n.e. został schwytany w Milecie i bez sądu stracony na rozkaz jednego z dowódców Antoniusza, Marka Titusa.

**podczas nieudanej próby zajęcia Galii Przedalpejskiej, Marek Antoniusz został pokonany w bitwie pod Mutiną przez wojska republiki, dowodzone przez Aulusa Hircjusza i Oktawiana Augusta - Hircjusz zmarł w wyniku otrzymanych ran.